Sonus Hi-Fi
Maestros by Exclusive Audio
Golden Acoustics
Obscure Audio
Totaldac D1 Tube MKII
Digital To Analog Converter
REVIEW BY PARIS KOTSIS
Μια ευχάριστη έκπληξη με περίμενε πριν από λίγες ημέρες, καθώς ο εκδότης του hiendnews μου ζήτησε να δοκιμάσω -παρακαλώ- ένα Totaldac! Η γαλλική εταιρία λειτουργεί με το μοντέλο ελάχιστων dealers ανά τον κόσμο, έδειξε όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την χώρα μας, ίσως μια εδώ εκπροσώπηση μα και μια αναλυτική παρουσίαση στην ελληνική αγορά μέσω της ιστοσελίδας μας. Έχοντας επιλέξει να μας στείλει το λαμπάτο μοντέλο D1 Tube MkII, το οποίο “ειδικεύεται” ακόμη περισσότερο σε συστήματα με ηχεία υψηλής ευαισθησίας και ενισχυτές μικρής ισχύος, ήταν περίπου αναπόφευκτο αυτό το Totaldac να προσγειωθεί στα ρακ μου και να δοκιμαστεί σε δύσκολες συνθήκες (για ψηφιακή πηγή), εκεί όπου μόνο πικάπ θριαμβεύουν και ελάχιστα ψηφιακά έχουν ξεχωρίσει, όπως συνέβη με μοντέλα των PS Audio και Metrum. Με την πρώτη εταιρία και ειδικότερα με το Direct Stream στην έκδοση Yale, γνωρίσαμε το μαγικό άγγιγμα της μετατροπής/επεξεργασίας του PCM σε μορφή DSD ενώ με το Menuet της δεύτερης, νιώσαμε την απόλυτη ειλικρίνεια στην αναπαραγωγή ενός διακριτού R2R μετατροπέα, χωρίς φιλτράρισμα και oversampling. Το D1 Tube είναι σημαντικά πιο ακριβό από αυτά. Με τιμή κοντά στα δέκα χιλιάρικα είναι, μάλιστα, το πιο ακριβό DAC που έχω ακούσει στο χώρο μου και, σε συνδυασμό με τη σπουδαία φήμη που συνοδεύει την εταιρία, ήταν αρκετά για να ανεβάσουν την…ηχητική αδρεναλίνη μου (εντάξει, όχι και στα ύψη, ειδικά μετά την εμπειρία των πικάπ της Kronos δεν περιμένω πια θαύματα από τα ψηφιακά).
The hard way
Η γαλλική εταιρία αποτελεί το προσωπικό “τριπ” του σχεδιαστή Vincent Brient, ενός πολύπειρου ηλεκτρονικού μηχανικού με ειδικότητα στα ψηφιακά κυκλώματα, που αποφάσισε το 2010 να επισημοποιήσει την στενή σχέση που αναπτύσσει με την υψηλή πιστότητα από φοιτητής. Κατασκευάζει DAC, streamer/server, reclockers και ενεργά κροσόβερ, ενώ το σύστημά του στηρίζεται σε custom ηχεία υψηλής ευαισθησίας με μεγάλες χοάνες για το χαμηλό, οπότε αναμένει κανείς ότι τα DAC του θα έχουν ένα λόγο παραπάνω να τα πάνε καλά στις ακραίες αποκαλυπτικές συνθήκες που θέτουν τέτοια συστήματα. Ο δρόμος της Totaldac στους μετατροπείς περιλαμβάνει επίσης τη non oversampling αρχιτεκτονική βάσει custom μετατροπέα R2R, που κατασκευάζεται με εκατό αντιστάσεις bulk metal foil της Vishay με εξαιρετικά μικρές ανοχές 0,01%, φθάνοντας ούτε λίγο ούτε πολύ στα 600 τεμάχια/κανάλι για το κορυφαίο μοντέλο D1 Twelve (έξι παράλληλοι DAC)! To D1 Tube MkII βρίσκεται κάπου στη μέση της γκάμας, με δύο παράλληλους μετατροπείς και 200 αντιστάσεις για το κάθε κανάλι. Όπως η Metrum, έτσι και ο Γάλλος κατασκευαστής χρησιμοποιεί ένα προγραμματιζόμενο τσιπάκι (FPGA) για να υποδεχτεί και επεξεργαστεί το σήμα, παρέχοντας επιπλέον δυνατότητα επιλογής ενός custom ψηφιακού φίλτρου από το χειριστήριο που “αποκαθιστά” την μικρή πτώση στην απόκριση στο άνω όριο του φάσματος των nos μετατροπέων (κάτι που αποδείχθηκε σαφώς πιο πετυχημένο από το upsampling μέσω υπολογιστή). Βασικό χαρακτηριστικό της σχεδίασης είναι το buffering του ψηφιακού σήματος για 10ms και reclocking μέσω του FPGA από τον εσωτερικό ταλαντωτή, κάτι που σύμφωνα με τον κατασκευαστή επιτρέπει την δραστική μείωση του jitter της πηγής σε σχέση με τους τυπικούς receiver που παρουσιάζουν πολύ μικρότερο delay ανάμεσα στην είσοδο και την έξοδο του ψηφιακού σήματος, στα 80ns, “αντιγράφοντας” έτσι μέρος του εισερχόμενου jitter.
Not just a pretty face
Όλα τα μηχανήματα της Totaldac μοιράζονται το ίδιο σασί σε σχήμα πυραμίδας και έρχονται με μικρό μεταλλικό εξωτερικό τροφοδοτικό ac στο ίδιο σχήμα, που περιλαμβάνει απλώς έναν τορροειδή μετασχηματιστή με πολλά τυλίγματα. Η αισθητική του D1 Tube είναι απέριττη και η αντιληπτή ποιότητα κατασκευής άριστη, χωρίς ακρότητες που θα συνδέαμε με νοοτροπία lifestyle. Η πρόσοψη είναι ακρυλική (υπάρχει η δυνατότητα για τοποθέτηση αλουμινένιας μεγάλου πάχους) και στο κέντρο της υπάρχει η μεγάλη οθόνη των ενδείξεων, χωρίς κανένα πλήκτρο χειρισμού. Όλα γίνονται από το τηλεχειριστήριο και, μέσω του μενού, μπορεί κανείς να σβήσει το φωτισμό της οθόνης, να αντιστρέψει την απόλυτη πολικότητα του σήματος και να ενεργοποιήσει το custom φίλτρο για τα πρίμα. Eπιπλέον, από εδώ γίνονται οι ρυθμίσεις του ενεργού φίλτρου και η ενεργοποίηση του προαιρετικού… bass boost, πάντα στο ψηφιακό πεδίο. Μην απορείτε για τη δυνατότητα αυτή, ο Γάλλος έχει κατά νου τα πιο εξωτικά ηχεία της αγοράς (πάνελ, κλειστά κουτιά, πολύ ευαίσθητα ηχεία) αλλά και κάποια ακουστικά, τα οποία “έχουν πολύ καθαρό και γρήγορο χαμηλό αλλά, συχνά, όχι στην ίδια στάθμη με τα μεσαία και τα πρίμα”, έτσι ένα μικρό boost π.χ κατά 3dB στο επιλεγμένο φάσμα (ο χρήστης μπορεί να επιλέξει τη συχνότητα μέχρι την οποία θα ενισχυθεί το φάσμα, ξεκινώντας από το βαθύ χαμηλό, ακόμη και στα 6KHz) αποκαθιστά με τη μικρότερη δυνατή παρέμβαση την ισορροπία τους. Το D1 Tube διαθέτει USB, οπτική, ομοαξονική και AES/EBU εισόδους, με την πρώτη να στηρίζεται στο Xmos για την μετατροπή σε s/pdif δεχόμενη σήμα μέχρι τα 24bit/192KHz. Σε αυτή τη γενιά, εξάλλου, το D1 μπορεί προαιρετικά να αναπαράγει αρχεία DSD μέσω του πρωτοκόλλου DoP. Η ρύθμιση της στάθμης γίνεται ψηφιακά σε 69 βήματα, μέσω του FPGA, και στην έξοδο λειτουργεί single-ended τριοδικό στάδιο απομόνωσης, με μια 12AU7 για το κάθε κανάλι, που δίνει τάση στην έξοδο 1,4Vrms με αντίσταση 420Ω, μια τιμή πρακτικά απροβλημάτιστη. Υπάρχουν και έξοδοι XLR που όμως δίνουν single-ended σήμα. Το D1 δεν είναι ένας απλός μετατροπέας, καθώς επεκτείνεται με ενσωμάτωση ενεργού κροσόβερ δύο δρόμων στο ψηφιακό πεδίο, πλήρως ρυθμίσιμο από την άνεση του τ/χ (σημείο κρος, κλίσεις αποκοπής, σχετικές στάθμες, master volume), με το δρόμο των πρίμων να επωφελείται από τη λαμπάτη έξοδο (έξοδος με τρανζίστορ για τις low pass συχνότητες). Αξίζει να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που το μηχάνημα εξοπλιστεί με αναπαραγωγή DSD, δεν παρέχει πια δυνατότητα digital delay στο ενεργό φίλτρο. Ίσως τα νούμερα του D1 δεν λένε πολλά και σίγουρα δεν θα τραβήξουν την προσοχή των πιο “νευρικών” computer audiophile, όμως η απαράμιλλη εσωτερική κατασκευή του Totaldac και η τρομερά εύστοχη ηχητική συμπεριφορά του στις πιο δύσκολες συνθήκες συστημάτων, το τοποθετούν σε μια δική του κλάση. Αναπόφευκτα λοιπόν, λόγω και της υψηλής τιμής του, το D1 Tube MkII απευθύνεται σε λίγους, έμπειρους και, οπωσδήποτε, μερακλήδες με τον αναλογικό ήχο ακροατές.
French-made Totaldac D1 Tube MKII & External Power Supply.
Με πυξίδα το βινύλιο
Το DAC αυτό ξεκινάει πραγματικά μέτρια, ανισόρροπα, και δεν σε φτιάχνει να καθίσεις απέναντί του πριν περάσουν τουλάχιστον 2-3 ώρες από τη στιγμή που μπαίνει το τροφοδοτικό στην πρίζα και ξεκινάει. Δεν το ξανασβήνουμε έκτοτε αλλά το θέτουμε σε αναμονή από το τ/χ. Κάπου στις 3-4 ημέρες σταθεροποιείται καταρχήν ο ήχος του και γύρω στην εβδομάδα αποκαθίσταται πλήρως η αίσθησης της έκτασης των άκρων, της φάσης και της ανάλυσης. Η ενεργοποίηση του φίλτρου για τα πρίμα θέλει κι αυτή το χρόνο της για να αποδώσει. Με δύο λόγια: δεν προσφέρεται για πρόχειρες συγκρίσεις. Εξάλλου, αυτό το DAC δεν έχει τα εντυπωσιακά-προβολικά πρίμα των upsampling ανταγωνιστών του ούτε το σεισμικό-πιεστικό χαμηλό τους, έτσι δεν χρειάζεται καν άμεση σύγκριση με τον τυπικό ανταγωνισμό αφού είναι σαν να συγκρίνουμε μήλα με πορτοκάλια. Στην ουσία, το Totaldac έχει έναν εντελώς φυσιολογικό ήχο για…πικάπ, όπου ακούμε τη μουσική και όχι διάφορους ήχους. Η γενική του καμπύλη φέρνει περισσότερο στο Thorens παρά το Gold Note, έχουμε σπουδαία παρουσία στη μεσαία περιοχή με μεσοϋψηλές για “γάμο”, γεμάτο και “όρθιο” ανώτερο χαμηλό και σχετικά μαλακό βαθύ χαμηλό που, όμως, κινεί μεγάλη μάζα αέρα. Η αλήθεια είναι πως δεν του έδωσα και τόση σημασία στην αρχή γιατί αργούσε να δώσει ανάλυση. Παρατήρησα όμως πως το γαλλικό DAC παρέχει διπλάσιο όγκο πληροφορίας στους κυματισμούς των φωνών, ειδικά στις γυναικείες. Μελωδικές γραμμές που δεν είχα ξανανιώσει, απόδοση ερμηνείας εκεί που απλά υπήρχε πριν μια εκτέλεση, πολύ καλύτερη ατάκα και σβήσιμο, περιγράμματα με αραχνοΰφαντες αρμονικές. Ευτυχώς δεν είναι καθόλου παχύ ή αργό και δεν πλατειάζει στην απόδοση της διάρκειας, όπως πολλά λαμπάτα. Όταν κρατάει τη νότα, πάντα υπάρχει μεταβατική πληροφορία να δώσει που να δικαιολογεί το χρονισμό του. Προβληματίστηκα για το αν αυτή είναι η πραγματική πληροφορία ή κάτι προκάτ, όπως στο upsampling. Τονικά είναι άψογη, χρονικά είναι απόλυτα συνεκτική και, όντως, ενδιαφέρουσα μουσικά, χωρικά το ίδιο. Δεν μου φάνηκε ίσως τόσο αυθόρμητη και ορμητική όσο στα πικάπ μου, όμως δίπλα στον συμβατικό ανταγωνισμό παίζει πραγματικά σα βινύλιο. Το τίμπρο του είναι, χωρίς αμφιβολία, το καλύτερο που έχω ακούσει από ψηφιακό και η αίσθηση του τονικού ύψους αποδίδεται με πρωτοφανή ισορροπία και λεπτομέρεια ανά οκτάβα και συνολικά (με εξαίρεση την τελευταία). Αυτά οδηγούν σε μια πλήρως αναλογική υφή με πτυχώσεις και αποχρώσεις σε φυσική θερμοκρασία και “φωτισμό”, στα πλαίσια μια συμπαγούς σκηνής με κορυφαία απόδοση της κλίμακας και των σχετικών μεγεθών.
Με άλλα λόγια: Το Totaldac είναι “ζωντανό”, αναπνέει και χρωματίζει σχεδόν σαν πικάπ, δεν συνοψίζει τις ταχύτητες και την υφή και τελικά ρέει με αληθινό μουσικό νόημα, προσφέροντας απρόσμενα πολλές επιμέρους μαγικές στιγμές, χωρίς να απομακρύνεται από τα πλαίσια της ροής του. Πράγματι είναι κορυφή, καθώς ξεπέρασε το full DSD Yale σε φυσικότητα μεσαίας περιοχής και έδωσε μια πιο ολοκληρωμένη τονικότητα σε σχέση με τα άλλα nos που έχουμε τσεκάρει. Στο θέμα της ανάλυσης, δεν είναι απαραίτητα καλύτερο από το μεγάλο PS Audio, όμως σημειώστε ότι η ισοπαλία αυτή επιτυγχάνεται με -3dB@20KHz για το Totaldac. Προσθέτοντας το φίλτρο για τα πρίμα, υπήρξαν στιγμές που το γαλλικό DAC μας έκοψε την ανάσα με την αντιληπτή ανάλυση που απέδωσε ειδικά σε πιο δυναμικά και μοντέρνα είδη μουσικής. Παρότι δεν αφήνει το εφέ του “πρόσθετου”, η φυσικότητα της μεσαίας περιοχής και οι μοναδικά ρευστές μεταβατικές του υποχωρούν ένα κλικ, μάλιστα κάποιες φορές νόμιζα ότι ακούω το DirectStream. Τελικά ολοκλήρωσα τη δοκιμή χωρίς το φίλτρο, ειδικά όταν καθόμουν κοντά στα ηχεία. Το non oversampling χαρμάνι του Γάλλου δείχνει πιο πυκνό και πλούσιο από αυτό της Metrum, πιο έκδηλα πολύχρωμο και μάλλον πιο ολοκληρωμένο τονικά, αλλά όχι τόσο αέρινο ή ταχύ. Και τα δύο έχουν μεταβατικές και θερμοκρασία ηχοχρωμάτων που αφήνουν εύκολα πίσω το 99,9% των over/upsampling DAC της αγοράς, εκτός κι αν μιλάμε για τη σχολή “κάν’τα όλα DSD” που αντιστέκεται στα σημεία χωρίς να προβληματίζει ως προς τα τρία λιγότερα ντεσιμπέλ στα ανώτερα πρίμα των 44,1KHz. Με δεδομένη την αφάνταστη ομορφιά που πηγάζει από το D1 Tube MkII, το τελευταίο είναι ένα κόστος που με χαρά θα επέλεγα ως το μικρότερο κακό. Αν έχετε τα χρήματα και το κατάλληλο σύστημα, προχωρείτε άφοβα.
Σύστημα τρέχουσας δοκιμής: Thorens TD-160/TP-16 (mod), Gold Note Valore Italian Job/Bobolino, ψηφιακές πηγές Gold Note Koala/Dumbo, Line Magnetic 502CA, ενισχυτές Gold Note S-3 ΙΙ Sign. & Steroid 1 Sign.(mod), Sansui AU-505 (upgraded), KingRex T20+PSU, ηχεία Ocellia Calliope.30SAG Sign. (main), Avalon, Klipshorn & ProAc speakers, διάφορα DIY βάσει Fostex, καλώδια ρεύματος & accessories Ringmat Developements, Shunyata Research, custom ρακ οξιά, φίλτρο Furman AC-210 κ.α.
Totaldac D1 Tube MkII, USB DAC 192KHz/24bit, με δυνατότητα DSD (DoP) και ενεργού κροσόβερ δύο δρόμων, σχεδίαση-κατασκευή στη Γαλλία. Τιμή: 9.900€.
Chameleon Audio
Audio Vision Art
Sound Gallery Of Athens
Audio Design
